منبع : دانشچي آداب و رسوم خراسان

همه چيز در مورد استان خراسان شمالي

استان خراسان شمالي به مركزيت شهر بجنورد درشمال شرق ايران است. بزرگترين شهر استان بجنورد است . اين استان با مصوبه دولت در سال ۱۳۸۳ و پس از تقسيم استان خراسان به سه استان، ايجاد شد. مساحت اين استان ۲۸۴۳۴ كيلومتر مربع است كه از اين نظر پانزدهمين استان ايران و جمعيت آن ۸۱۱۵۷۲ نفر مي‌باشد. بجنورد پرجمعيت‌ترين شهر استان خراسان شمالي است و پس از آن شهر شيروان پرجمعيت‌ترين شهر استان خراسان شمالي است.

آداب و رسوم خراسان شمالي

در خراسان شمالي موسيقي تركمن ها با اقتباس از اشعار شاعر معروف تركمن مختوم قلي اجرا مي شود. بطور كلي موسيقي اين خطه در قالب كردي و تركي مي باشد. از سازهاي معروف موسيقي در خراسان شمالي ميتوان : از كمانچه، سورنا، دوتار، دهل و ني نام برد .

در ايام نوروز مسابقات مختلفي در بين تركمن ها برگزار ميشود كه مي توان به مسابقات اسبدواني،كشتي با چوخه و مراسم خروس جنگي اشاره نمود. چوخه از آيين ها و ورزش هاي سنتي و بومي مردم خراسان شمالي مي باشد كه هر ساله در عيد سعيد فطر و سيزدهم و چهاردهم فروردين اجرا مي شود.جشن هاي مربوط به ازدواج يا ترانه سرايي از ديگر مراسم هاي قوم تركمن مي باشد، پختن نان هاي و غذاهاي محلي در مناسبت هاي مختلف نظير نوروز از جمله آيين هاي اين خطه بشمار ميرود.

غذاهاي سنتي استان خراسان شمالي به شرح زير مي باشند:

• آش يارمه
• آش دوغ
• فطير(نان فطير)

خراسان شمالي از نظر جغرافيايي

استان خراسان شمالي با مساحتي حدود ۲۸۱۷۹ كيلومتر مربع از ۸ شهرستان بجنورد (مركز استان)، شيروان، اسفراين، مانه و سملقان، راز وجرگلان، جاجرم، فاروج و گرمه تشكيل شده است. اين استان از نظر موقعيت جغرافيايي؛ از شمال با كشور تركمنستان، از شرق و جنوب با استان خراسان رضوي، از جنوب غربي با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم‌مرز است.

آثار كشف شده در اين استان نشان از قدمت تاريخي كهن آن دارد. محوطه باستاني معروف به پهلوان و تپه حيدران جاجرم، قدمتي بيش از ۱۲ هزار سال دارند. قديمي‌ترين اثر باستاني پابرجاي قبل از اسلام (بناي سنگي اسپاخو) در غرب شهرستان مانه و سملقان در فاصله ۵ كيلومتري شمال شاهراه آسيايي در روستاي اسپاخو نيز دليل ديگري بر صحت اين ادعا است

صنايع دستي خراسان شمالي

كلاه كركيTمعروف ترين هنرهاي دستي در خراسان شمالي به خصوص در منطقه جاجرم در جنوب غربي اين استان است كه با ثبت آن در يونسكو به جرگه هنرهاي ايراني پيوسته و شهره جهاني بخود گرفته و نام اين كلاه از جنس كرك است و به علت داشتن حفاظ روي گوش در اصطلاح محلي به كلاه گوشي نيز معروف است.

نمدمالي، نمد مصنوعي است كه بر اثر درگيري و تراكم پشم و كرك در شرايط فني مناسب از طريق ورز دادن تهيه مي شود. اين مصنوع در منطقه راز و جرگلان بيشتر به چشم مي خورد و زمينه آن خودرنگ بوده و به رنگهاي كرم و قهوه اي توليد شده و در نگاره هاي جاي گرفته در آن نيز از رنگ قرمز استفاده مي شود.

هنگام نقش اندازي در نمد از تصاوير و موتيفهاي هندسي و همچنين حركات حلزوني استفاده مي شود و از نمد براي تهيه كلاه، پالتو و زير انداز استفاده مي كنند. رودوزي هاي سنتي، رودوزي سنتي هنر آراستن پارچه هاي ساده با بهره گيري از نخهاي الوان با كمك سوزن و قلاب است.

هنرمندان به مدد بخيه هاي ظريفي كه بر منسوجات ساده مي نشانند تلفيق زيبايي از صبر و شكيبايي و هنر را به نمايش مي گذارند. رودوزي هاي سنتي يكي از گسترده ترين شاخه هاي هنرهاي سنتي است و در خراسان شمالي با توجه به تنوع قوميتها از جمله كرمانج و تركمن اين هنر از جايگاه مناسبي برخوردار است.

از انواع دوختهاي اين خطه گلدوزي روي پوستين، روي چاروق، مليله دوزي و منگوله بافي، يراق دوزي و ابريشم دوزي، زنجيره دوزي، دوختهاي كردي اين منطقه، سنبله دوزي، زري دوزي و نوار دوزي را مي توان نام برد. زيورآلات سنتي، زيور آلات مكمل لباسهاي سنتي و بومي بوده و معرف آداب، رسوم، عادات و سنن و فرهنگ مردم استان است و در مراسم عروسي و جشن و شادماني اسب عروس نيز با زيورآلات خاص تزيين مي شده است.

هنرمندان تركمن خراسان شمالي با استفاده از طلا، نقره، قلع، فيروزه، يشم، عقيق مهره ها و نگينهاي شيشه اي رنگي با ابزاري چون سندان، چكش، سمباده، سوهان، انبردست، سيم چين و مته و با ذوق و مهارت خاصي، ضمن حفظ ويژگيها و اصالتهاي منطقه به خلق اين آثار هنري مشغول هستند.

ساخت سازهاي سنتي، از آنجا كه موسيقي به عنوان يكي از اركان مراسم، جشنها و آيينهاي مختلف در فرهنگ بومي، مذهبي و ملي اين استان جايگاه ويژه اي داشته، ساخت سازهاي سنتي همواره از مراتب خاصي برخوردار بوده و حضور هنرمندان كمالگرا و مبتكر در ساخت سازهاي ايراني بخوبي مشهود است.

از سازهاي بومي و رايج در خراسان شمالي مي توان به سازهاي دو تار، سه تار، دهل و سرنا، دايره، كمانچه و قشمه اشاره كرد. ساز قشمه جزو سازهاي اصيل استان است كه داراي هفت بند در بالا و يك بند در زير است و بدنه ني آن از جنس چوب ساخته مي شود.

جنس اين سازها غالبا از چوبهاي گردو، سنجد، توت و افرا بوده و در ساخت ملزومات آنها نيز از موادي چون استخوان و شاخ قوچ استفاده مي شود. رنگرزي سنتي، رنگين كردن الياف يا پارچه هاي ابريشمي، پشمي، كرك و پنبه را با استفاده از مواد طبيعي كه منشا گياهي يا حيواني دارند با كمك روشهاي قديمي و كاملا سنتي رنگرزي مي گويند.

به تبع رونق دستبافته هاي متنوع در خراسان شمالي و وجود شرايط اقليمي مساعد و وجود بافت گياهي متنوع در منطقه و همچنين رونق دامداري در آن اين هنر صنعت در اين استان از پيشينه بسياري برخوردار است. رنگرزي سنتي، با وجود تفاوتهايي كه در مناطق مختلف وجود دارد، داراي فرمول مشخصي است و حاصل تجربه صدها ساله مردمان اين مرز و بوم است كه همواره با اقتباس از طبيعت به زندگي خود رنگ بخشيده اند.

منبت چوب، در استان خراسان شمالي با توجه به شرايط مساعد اقليمي و تنوع بافت گياهي و امكان تهيه انواع چوب در اين استان به ويژه در دهكده رويين اسفراين اين هنر از رونق خاصي برخوردار بوده است. از ديگر رشته‌هاي صنايع دستي در خراسان شمالي مي‌توان به سفالگري، تذهيب، نگارگري (ميناتور)، منبت‌كاري، چلنگري، آهنگري، مسگري، قلم‌زني، جلدسازي سنتي، رنگرزي سنتي، نقاشي روي چرم، پارچه و شيشه سراميك و انواع سوزندوزي اشاره نمود.

ادبيات بومي خراسان شمالي

اقوام و زبان‌ها استان خراسان شمالي

اقوام ساكن در استان خراسان شمالي شامل فارسي‌زبانان، تات‌زبانان، كردهاي كرمانج و تركها مي‌باشند. زبان‌هاي رايج نيز فارسي، تاتي، كردي كرمانجي و تركي خراساني مي‌باشد. به طور كل كردهاي كرمانج ۳۷ درصد تركيب جمعيت استان را تشكيل مي‌دهند. فارسي‌زبان‌ها ۲۹ درصد، ترك‌ها ۲۷ درصد و تركمن‌ها ۵ درصد و اقوام عرب و بلوچ و لر نيز در اين استان سكونت دارند.

فارس‌ها بوميان اين استان هستند. تات‌زبانان در محلاتي از شهر بجنورد، در شهر سنخواست و پيرامون، شوقان و غيره رواج دارد. هم‌چنين مردم روستاهاي روئين، اركان، كسرق، بيدواز، نيش‌كيش، گنجدان، كوران و قلعه‌نو در شهرستان اسفراين، ۱۴ درصد مردم شهر اسفراين، مردم شهر راز و روستاهاي گيفان، طبر، محمدآباد در شهرستان بجنورد، و روستاهاي مهرآباد، برزل‌آباد، حصار سه‌يك‌آب، فيض‌آباد، اسلام‌آباد، امان‌آباد، كارخانه قند، منصوران، امامزاده مشهد طرقي بالا و پايين، و گليان و برزلي و ورك در شهرستان شيروان.

در دوران‌هاي بعد مردم ترك‌زبان گرايلي (گراييت_كه در زمان حمله مغول به ايران آمده‌اند) نيز به اين مناطق كوچيدند و بعداً در زمان شاه‌اسماعيل و شاه‌عباس صفوي گروهي از مردم كرمانج (شاخه‌اي از كردها) از غرب ايران و برخي از ترك‌زبان‌هاي ايران نيز به خراسان شمالي كوچانده شدند.